In oktober 2020 verscheen op Videoland de documentaire #EerlijkeFoto van Miljuschka Witzenhausen. Daarin vraagt ze zich af wat body positivity betekent en hoe sociale media een rol spelen in ons zelfbeeld. Ook Dikke Vinger heeft hier – na lang wikken en wegen – aan meegewerkt, omdat dikke mensen nogal eens vergeten worden binnen body positivity en we hier dus de kans kregen om onze stem te laten horen.
Iedereen van Dikke Vinger die bij de opnames was, vertelde achteraf dat het een fijne ervaring was en op sociale media zag ik veel lof van kijkers over de aanpak van Miljuschka. Ik had dan ook goede hoop toen ik aan de eerste aflevering begon, maar het eindigde voor mij jammer genoeg in een teleurstelling.
Het is natuurlijk fijn dat er steeds meer aandacht is voor het thema van lichaamsbeeld en zelfacceptatie, want dat is een belangrijk thema. Ik apprecieer dan ook dat Miljuschka met haar platform hier een positieve bijdrage aan wilt leveren waarbij ze verschillende mensen aan het woord laat en open staat voor kritiek. Ik snap ook dat haar boodschap veel mensen een nieuw inzicht gegeven heeft, maar heel eerlijk: voor dikke mensen is deze documentaire echt niet de revolutie die we nodig hebben in onze maatschappij.
Om te beginnen vind ik het nogal problematisch dat een ambassadeur van Weight Watchers predikt over body positivity. WW is een dieetbedrijf dat erop gericht is om mensen te doen afvallen (ook al proberen ze dat met hun rebranding te camoufleren) én het een goed idee vindt om kinderen vanaf 8 jaar (!) op dieet te zetten. De boodschap is dus letterlijk dat een dik lichaam niet goed genoeg is. Mij is niet duidelijk hoe je als promotor van zo’n bedrijf tegelijkertijd de boodschap kan uitdragen dat elk lichaam een goed lichaam is.
Maar een nog groter probleem met #EerlijkeFoto is dat er schadelijke dingen in verkondigd worden zonder verdieping of kritiek.
Aflevering twee gaat bijvoorbeeld volledig over gezondheid en begint met de vraag hoe je je vetrollen kan omarmen en tegelijkertijd gezond kan blijven. We zien hoe Miljuschka haar eigen vetpercentage laat meten (en best schrikt van het resultaat) en horen een hoogleraar beweren dat er toch wel heel wat gezondheidsrisico’s verbonden zijn aan dik zijn. Bovendien passeert ook de grootste clichévraag de revue: is het niet zo dat de grootste kosten in de gezondheidszorg komen van ‘ob*sitas’?
Dat Miljuschka aandacht wil besteden aan gezondheid, dat snap ik helemaal. Het is tenslotte iets waar heel veel mensen mee bezig zijn. Maar waar ik geen begrip voor heb, is dat er een hele aflevering gemaakt wordt over gezondheid in de context van gewicht en dat er dan met geen enkel woord gerept wordt over stigma en gewichtsdiscriminatie in de zorg. Dat zijn nochtans belangrijke factoren die een invloed hebben op de fysieke én mentale gezondheid van (dikke) mensen.
En daar blijft het jammer genoeg niet bij. In de laatste aflevering mag Victoria Koblenko namelijk haar zegje doen en dat is zowat de meest vetfobische woorddiarree die je je kan inbeelden.
[CN: in de volgende paragraaf staan een aantal vetfobische uitspraken van Koblenko, dus even overslaan als je dat niet wilt lezen]
Ze zegt bijvoorbeeld dat ze niet gelooft dat dikke mensen gezond kunnen zijn, toch zeker niet op lange termijn. Ze beweert ook dat het verzekeringssysteem het gewoon niet kan betalen wanneer dikke mensen zeggen “laat mij lekker dik zijn”. Ze heeft er daarom veel moeite mee dat zij ervoor kiest om supergezond te leven en dan moet betalen voor mensen die er bewust voor kiezen om ongezond te zijn. En hoewel ze zegt dat het voor haar niet uitmaakt of je dik of dun bent (“Ik zeg niet dik, ik zeg ongezond”), voel je bij elke zin de minachting voor dikke mensen.
En kijk, dikke mensen weten maar al te goed dat er mensen bestaan met dit soort ‘meningen’, dus het verbaast me niet eens dat iemand zoiets mag verkondigen in deze documentaire. Mijn mond viel wel tot op de grond open toen dat fragment passeerde en Miljuschka hier niet verder op inhaakte. Ze gaf geen enkele kritiek – geen zin, geen woord, geen lettergreep, niks. Alsof er helemaal niks mis was met die uitspraken.
En om een ander geluid te laten horen, mag Dikke Vinger dan in één aflevering enkele minuten iets vertellen over de ervaringen van dikke mensen. Ze hebben dat echt heel goed gedaan (check aflevering drie!), maar het verdwijnt bijna in het niets tussen alle andere focuspunten. Vergeef me dus dat ik niet zo enthousiast ben als sommige mensen die het lovend hebben over hoe #EerlijkeFoto zo goed de verschillende kanten van het verhaal laat zien.
In het begin van de eerste aflevering legt Saskia Olivieira (the Curvy Chapter) eigenlijk precies uit wat het probleem is met deze documentaire: heel wat mensen met een lichaam dat over het algemeen sociaal aanvaard wordt, ontdekken body positivity en verwarren dat met zelfvertrouwen of een positief zelfbeeld hebben. Body positivity (of fat liberation zoals Dikke Vinger het liever noemt) gaat over veel meer dan je goed in je vel voelen of tevreden zijn over je lichaam, maar dat komt – buiten die opmerking van Saskia – verder niet aan bod. Het gaat vooral over het ideale plaatje, schoonheid, uiterlijk en daardoor blijft het allemaal een beetje aan de oppervlakte.
Zoek op Instagram maar eens naar #EerlijkeFoto en scroll doorheen alle foto’s. Je zal voornamelijk vrouwen zien die dun zijn of een gemiddelde maat hebben zoals Miljuschka. En ja, natuurlijk kunnen zij ook problemen hebben met hun zelfbeeld en moeten zij leren om zich weer goed te voelen over hun lichaam. Maar dat moeten dikke mensen ook doen én zij moeten daarnaast leren omgaan met de discriminatie die ze ondervinden in onze maatschappij. En hoe de maatschappij omgaat met dikke mensen gaat jammer genoeg niet veranderen met foto’s van mensen die met een maatje 42 in een bikini poseren op Instagram.
En natuurlijk is het allemaal goed bedoeld. Maar we zijn hier al meer dan 50 jaar voor aan het strijden – hoeveel goedbedoelde documentaires moeten er nog gemaakt worden vooraleer we dit serieus gaan nemen? We blijven maar genoegen nemen met de dingen die met de beste intenties gemaakt worden maar uiteindelijk meer kwaad dan goed doen. En ondertussen blijven dikke mensen in de kou staan. Elke keer opnieuw.
Ik maak me niet de illusie dat één documentaire de wereld zal veranderen voor dikke mensen, dus die verwachting had ik ook niet van #EerlijkeFoto. Maar zelfs met die instelling vind ik dat er veel meer uit gehaald had kunnen worden dan wat we nu te zien gekregen hebben.